Jordania ☺

Jordania  – arabska monarchia konstytucyjna na Bliskim Wschodzie.
Jordania graniczy z Izraelem (238 km), Zachodnim Brzegiem Jordanu (97 km), Syrią (375 km), Irakiem (181 km) i Arabią Saudyjską (744 km). Łączna długość granic wynosi 1635 km. Jordania posiada bardzo ograniczony dostęp do morza – Zatoki Akaba Morza Czerwonego. Długość wybrzeża wynosi 27 km. 


 


Ustrój polityczny 
Jordania jest monarchią konstytucyjną. Obecna konstytucja Jordanii została uchwalona 1 stycznia 1952.
Władzę ustawodawczą sprawuje dwuizbowe Zgromadzenie Narodowe. Skład izby wyższej, Senatu (55 senatorów) jest powoływany przez monarchę na 4 lata. Izba Reprezentantów (izba niższa, 110 członków, wśród nich 6 kobiet) wybierana jest (również na 4 lata) w wyborach powszechnych. Izba Reprezentantów może zostać rozwiązana w trakcie swojej kadencji.
Władzę wykonawczą sprawuje rząd z premierem, mianowanym przez króla 


Podział administracyjny 
Jordania jest podzielona na dwanaście muhafaz i 52 nahia. 

  Muhafazy Jordanii

Muhafaza	Powierzchnia (km²)	Populacja (szac. 2006)	Gęstość zaludnienia (/km²)
Adżlun	420	128 800	306,7
Akaba	6 900	117 600	17,0
Amman	7 579	2 172 800	286,7
Balka (Al-Balka)	1 119	375 200	335,3
Dżarasz	410	168 000	409,7
Irbid	1 572	996 800	634,1
Karak (Al-Karak)	3 495	218 400	62,5
Maan	32 832	106 400	3,2
Madaba	940	140 000	148,9
Al-Mafrak (Al-Mafrak)	26 541	263 200	9,9
At-Tafila (At-Tafila)	2 209	78 400	35,5
Az-Zarka (Az-Zarka)	4 761	834 400	175,3

 
Geografia 
\Jordania to kraj wyżynny, większość terenu zajmują równiny położone na wys. 700–1000 m n.p.m. Najwyższym wzniesieniem jest Dżabal Umm ad Dami (1854 m n.p.m.) położony w górach Dżabal-asz-Szara na południowym zachodzie kraju. Znajduje się tu również najniższy punkt – depresja Morza Martwego 408 m p.p.m. Południowa część kraju to półpustynie noszące nazwy Moab i Idumea, na wschodzie rozciąga się pustynia Harra z dominującymi rozległymi pokrywami czarnych law wulkanicznych. Jedynie północno-zachodnia część kraju posiada warunki naturalne sprzyjające rozwojowi osadnictwa umożliwiające prowadzenie upraw bez sztucznego nawadniania.
Przeważa klimat zwrotnikowy-kontynentalny suchy. Wyjątkiem są północno-zachodnie krańce, gdzie klimat jest umiarkowany kontynentalny.
Sieć rzeczną reprezentuje Jordan i jego główne dopływy. Spotyka się również rzeki okresowe. Niedobór wody to jeden z głównych problemów kraju – jedynym większym słodkowodnym akwenem jest sztuczny zbiornik King Talal na rzece Nahr az-Zarka.
Świat flory i fauny jest dosyć ubogi. Roślinność tworzą m.in. suche kolczaste krzewy, bylice, jaśminy, platany. Sporadycznie na pn.-zach. spotyka się lasy z sosną alpejską i dębem. Faunę reprezentują gatunki pustynne i stepowe. Większe ssaki to oryksy arabskie, szakale złociste, gazele i karakale (rysie stepowe) 


Historia 
Pierwsze państwa na terenie dzisiejszej Jordanii pojawiły się co najmniej w XIII wieku p.n.e.. Zamieszkiwały je semickie plemiona Ammonitów, Edomitów i Moabitów W X wieku p.n.e. ziemie te podbiło królestwo izraelskie. Następnie wchodziły one w skład imperium asyryjskiego, Babilonii, Persji, imperium Seleucydów. Na południu kraju istniało od VI w. p.n.e. państwo Nabatejczyków, które podbite przez Rzymian w II w n.e., podobnie jak cała Jordania, przez krótki czas należało do Palmyry.
Po podziale cesarstwa rzymskiego kraj stał się częścią Bizancjum. Od V wieku w Jordanii żyli chrześcijańscy Arabowie – Ghassanidzi, którzy byli sojusznikami Bizancjum. W drugiej połowie lat 30. VII wieku dzisiejszą Jordanię podbili muzułmanie i stała się ona częścią arabskiego kalifatu. W roku 1099 weszła na kilkadziesiąt lat w skład Królestwa Jerozolimy. Później była w rękach egipskich Mameluków. W latach 1517–1918 terenami tymi rządzili Turcy.
W 1923 roku Wielka Brytania, która zdołała uzyskać od Ligi Narodów mandat nad tym terytorium, stworzyła na wschód od rzeki Jordan emirat Transjordanii. W 1945 Transjordania przystąpiła do Ligi Arabskiej, a 25 maja 1946 roku uzyskała niepodległość i stała się królestwem rządzonym przez Abdullaha Husajna. Dwa lata później w reakcji na utworzenie Izraela wojska jordańskie zaatakowały nowo powstałe państwo i zajęły Zachodni Brzeg Jordanu (Cisjordanię) oraz Stare Miasto w Jerozolimie. W 1949 r. podpisano zawieszenie broni, które de facto oznaczało porażkę Jordanii, gdyż było dla niej mniej korzystnie niż wcześniejsze ustalenia ONZ. W 1950 ogłoszono utworzenie Jordańskiego Królestwa Haszymidzkiego, do którego włączono nowo zdobyte ziemie palestyńskie, czego nie uznały inne państwa arabskie. W roku 1951 król Abdullah Husajn został zamordowany przez zamachowca palestyńskiego, a władzę przejął jego syn Talal. Rok później pozbawiono tronu chorego umysłowo Talala, a królem został jego syn Husajn ibn Talal. W latach 1956–1958 doszło do konfliktu politycznego z Wielką Brytanią i z Jordanii wydalono oficerów brytyjskich.
W wyniku ofensywy armii izraelskiej (wojna sześciodniowa) w 1967 roku Jordania ponownie utraciła ziemie na zachód od rzeki Jordan. Z zajętych przez Izrael terenów uciekło do Jordanii kolejne 400 tysięcy Palestyńczyków (w 1949 przybyło tu ok. 400 tys. ludzi z terenów zajętych przez Izrael). We wrześniu 1970 roku doszło do ostrego konfliktu między władzami Jordanii a OWP, która zaczęła tworzyć „państwo w państwie” i jej faktycznego zniszczenia na terenie tego kraju („Czarny Wrzesień”). W wojnie arabsko-izraelskiej w 1973 roku Jordania w zasadzie nie uczestniczyła, poza jedną brygadą walczącą na terytorium Syrii. Z własnego terytorium Izraela nie atakowano.
Po wybuchu pierwszej intifady król Jordanii zrzekł się w 1988 roku Cisjordanii na rzecz Palestyńczyków. W następnym roku król zgodził się na wybory parlamentarne i pozwolił na stopniową liberalizację kraju. W trakcie wojny w Zatoce Perskiej Jordania zachowała życzliwą neutralność w stosunku do Iraku, co pogorszyło jej stosunki z Zachodem i emiratami w Zatoce Perskiej. W 1994 roku zawarła pokój z Izraelem (stan wojny z tym krajem trwał formalnie od 1948 roku). Pięć lat później zmarł król Husajn, a nowym władcą Jordanii został jego syn Abdullah. Nowy król zawarł w 2001 r. Układ o wolnym handlu z USA oraz w 2002 Układ o stowarzyszeniu z UE i prowadzi politykę przyjazną Zachodowi.
Od wybuchu wojny w Iraku szyici zarzucają Jordanii stałe wspieranie sunnitów irackich. W styczniu 2011 roku doszło do ogólnokrajowych protestów. 

Widok ulicy w Ammanie 

Podział na Muhafazahy w Jordanii

Amfiteatr rzymski w Ammanie

Demografia 
Główne grupy etniczne:
Arabowie – 87%,
Aramejczycy – 7%
Czerkiesi – 2%,
Ormianie, Turcy i Kurdowie – 2%
Główne wyznania:
sunnici – 92%,
chrześcijanie 4,6–6% (po wojnie w Iraku populacja chrześcijan wzrosła w związku z imigracją tamtejszych chrześcijan),
szyici i druzowie – 2%.
Społeczeństwo Jordanii jest bardzo młode (ok. 37% ludności to osoby poniżej 15 lat), co jest rezultatem dość wysoko postawionej służby zdrowia (średnia wieku: 72 lata) oraz powszechnej wielodzietności. Wyższy poziom życia w mieście powoduje migracje (79% ludności żyje w miastach), ale także bezrobocie (oficjalnie 15%, nieoficjalnie jest mowa nawet o 40%). Szkolnictwo podstawowe obejmuje w zasadzie całe społeczeństwo, istnieje 20 państwowych i prywatnych szkół wyższych. Stosunkowo wielu Jordańczyków studiuje zagranicą. 


Religia 
Islam: 96,19%

Prawosławie: 1,29%
Katolicyzm: 1,14% (Kościół katolicki obrządku ormiańskiego, Kościół chaldejski, Kościół łaciński, , Kościół katolicki obrządku syryjskiego, Kościół melchicki)
Protestantyzm: 0,32%
Bahaizm: 0,03%
Inne: 0,03% 


Kultura 
Na terytorium Jordanii znajdują się ruiny starożytnej Petry i wiele innych antycznych zabytków.Latem odbywa się międzynarodowy festiwal muzyki arabskiej Jerash Festival.

Święto narodowe przypada 25 maja, dniem wolnym od pracy jest piątek.
Mimo że nie tak zamożna jak kraje Zatoki Perskiej, Jordania jest jednym z najlepiej zorganizowanych, czystych i bezpiecznych państw regionu, a społeczeństwo jest znacznie bardziej tolerancyjne niż u sąsiadów. Podobnie jak u wszystkich Arabów, za jedną z najważniejszych cnót uchodzi gościnność. Spożywanie posiłków, a zwłaszcza kawy i herbaty jest celebrowane z wielkim upodobaniem, alkohol nie jest podawany.
Segregacja płci obowiązuje w niektórych kawiarniach. Na ulicach widzi się niewiele kobiet w strojach zachodnich, a w biedniejszych dzielnicach na ulicy przeważają mężczyźni. Społeczeństwo jordańskie jest mocno przywiązane do tradycyjnych wartości i otwarte na obcość tylko do pewnych granic.

Mongolia ☺

Mongolia  – państwo w środkowowschodniej Azji, bez dostępu do morza. Od północy graniczy z Rosją, a od wschodu, zachodu i południa z Chinami. Stolicą i największym miastem jest Ułan Bator, gdzie zamieszkuje ok. 38% populacji całego kraju. Mongolia jest republiką parlamentarną.

Podział administracyjny: 21 ajmaków i 1 miasto wydzielone. 

 

Geografia 

Powierzchnia

ląd: 1 553 556 km²

woda: 10 560 km²

całkowita: 1 564 116 km²

Długość granic lądowych

Chiny: 4677 km

Rosja: 3485 km

całkowita: 8162 km

Brak dostępu do morza.

Najniższy punkt: Chöch Nuur – 518 m n.p.m.

Najwyższy punkt: szczyt Chujten – 4374 m n.p.m.

Klimat

Klimat Mongolii, w związku z położeniem w głębi kontynentu, jest surowy, zaliczany do klimatu umiarkowanego o typie kontynentalnym. Lato jest tutaj bardzo gorące (temperatury powyżej +30 °C), natomiast zima bardzo mroźna (poniżej -30 °C). Opady atmosferyczne występują tutaj niezwykle rzadko (około 300 mm rocznie), większość opadów rocznych przypada na dwa miesiące (od połowy czerwca do połowy sierpnia) czego wynikiem jest nie wiosenna, lecz letnia wegetacja. Zima jest z małą pokrywą śnieżną albo prawie bez pokrywy śnieżnej. Tylko największe rzeki nie zamarzają do dna. Czasem zimą może przyjść ocieplenie, pokrywa śnieżna po roztopieniu staje lodem przy powrocie zimna, co powoduje tzw. dzud, kiedy bydło ginie bo zeszłoroczna trawa staje się niedostępna. W ciągu trzech kolejnych zim (1999, 2000, 2001) z powodu dzudu padły miliony sztuk bydła. Długość lata i zimy jest prawie taka sama (po ok. 5 miesięcy), a długość wiosny i jesieni jest bardzo krótka (po 1 miesiącu). 

Demografia 

Struktura narodowościowa

Mongołowie: 95%

Ludy tureckie (głównie Kazachowie): 5%

Struktura wyznaniowa

Buddyzm tybetański: 93%

Islam: 4,5%

Chrześcijaństwo: 2%

Szamanizm: 1,3% 

Historia 

Najwcześniejsze informacje o dziejach Mongolii pochodzą z chińskich kronik. W IV wieku p.n.e. na terenach zamieszkanych przez mongolskich, tureckich i tunguskich koczowników powstało silne państwo Xiongnu, którego mieszkańcy przez wielu naukowców uważani są za przodków Hunów. Rozpadło się ono w I wieku p.n.e. w wyniku walk wewnętrznych i naporu chińskiej armii. Hunowie (jeśli to było ich państwo) powędrowali na zachód i kilka wieków później dotarli do Europy, przyczyniając się do upadku Rzymu.

Południową część Xiongnu zagarnęły Chiny, a północną objęli we władanie tureccy i mongolscy koczownicy. Byli wśród nich między innymi Rouran, którzy według niektórych teorii byli przodkami Awarów, którzy w VI wieku najechali Europę. W tym samym czasie mieszkańcy Mongolii uwolnili się spod chińskiej dominacji. W XI wieku władzę nad stepami przejął protomongolski szczep Kitanów. Ich panowanie zakończyło się w 1125 roku, gdy podbił ich tunguski szczep Dżurdżenów, którego sprzymierzeńcem byli Tatarzy.

W roku 1206 Temudżyn został obrany chanem wszystkich Mongołów (Czyngis-chanem). Połączone siły tego ludu okazały się wielką potęgą i prowadzone przez swego chana podbiły północne Chiny i całą Azję Centralną sprowadzając do swojej stepowej stolicy Karakorum przebogate łupy. Następcy Temudżyna zagarnęli Ruś, dzisiejsze: Afganistan, Iran i Irak, resztę Chin oraz Tybet, tworząc tym samym jedno z największych państw w historii świata – imperium mongolskie. Rządzenie tak gigantycznym terytorium było niezmierne trudne, więc mongolskie imperium zostało podzielone około 1261 roku na trzy części. Mongolia znalazła się w jednej części z Chinami pod władzą mongolskiej dynastii Yuan. W roku 1264 władca tego państwa Kubilaj przeniósł stolicę z Karakorum do Chanbałyku (dzisiejszy Pekin). Władza Mongołów w Chinach zakończyła się w roku 1368, gdy w wyniku antymongolskiego powstania władzę w Chinach przejęła dynastia Ming. Pięć lat później chińskie wojska zrównały z ziemią Karakorum. Południowa część Mongolii (obecna Mongolia Wewnętrzna) stała się częścią Chin, a reszta kraju rozpadła się na mniejsze państwa, które sporadycznie się jednoczyły. W latach 1626-1636 Mongolię Wewnętrzną opanowali Mandżurowie. Mongolię Zewnętrzną opanowali 55 lat później, będąc już wtedy władcami całych Chin. Uzyskała ona status federacji plemion pod protektoratem chińskim.

Na początku XX wieku Chiny zaczęły zacieśniać swoją kontrolę nad Mongolią Zewnętrzną i rozpoczęły jej kolonizację. Spowodowało to zwrócenie się mongolskich książąt w stronę Rosji. W 1911 wybuchła w Chinach antycesarska rewolucja. Korzystając z zamętu Mongolia Zewnętrzna ogłosiła przy wsparciu Rosji niepodległość. Utworzono teokratyczny rząd na czele z Bogda Chanem. Po rosyjsko-chińskich negocjacjach Mongolia Zewnętrzna została w 1915 uznana za część Chin, jednak rząd chiński zgodził się na jej autonomię. Gdy w Rosji wybuchła rewolucja komunistyczna do Mongolii Zewnętrznej wkroczyły wojska chińskie i obaliły w 1919 Bogda Chana.

W 1921 roku armia antybolszewickich Rosjan pod wodzą von Ungern-Sternberga wraz z nielicznymi oddziałami książąt mongolskich zdobyła stolicę kraju Urgę (obecnie Ułan Bator) i opanowała większość kraju, zapoczątkowując ogólnonarodowe powstanie przeciw Chinom. Na tronie ponownie osadzony został Bogdo Gegen. W lipcu 1921 Armia Czerwona pod pretekstem pomocy grupce rewolucjonistów Suche Batora zajęła siłą Mongolię Zewnętrzną rozbijając wojska Ungerna i mongolskie. Ustanowiony został rząd komunistyczny, jednak zachowano ustrój teokratyczny i władzę Bogda Chana.

W 1924, po śmierci Bogda Chana, proklamowano utworzenie Mongolskiej Republiki Ludowej. Mimo formalnej niepodległości kraj pozostawał pod ścisłą kontrolą władz w Moskwie i nadal był uważany za część Chin. W latach 1929-1932 przeprowadzono akcję wymordowania większości mongolskiej arystokracji i jednocześnie przymusową kolektywizację majątku zwykłej ludności. Jednocześnie zakończono usuwanie obcych firm oraz likwidację prywatnej działalności rzemiosła. Po 1932 częściowo cofnięto decyzje o kolektywizacji. W 1937 przeprowadzona została wielka operacja wymordowania kleru lamajskiego oraz spalenia klasztorów wraz z dobrami kultury. Z 750 klasztorów przetrwały tylko 4 klasztory (częściowo). Akcję sowietyzacji Mongolii utrwaliło zastąpienie alfabetu mongolskiego cyrylicą w 1941 oraz ostateczna kolektywizacja i likwidacja resztek rzemiosła w 1955-1959.

W 1939 roku Mongolię zaatakowały z terytorium Mandżurii wojska japońskie. W ciągu kilku miesięcy połączone siły radziecko-mongolskie pod dowództwem G. Żukowa pokonały Japończyków.

W 1945 ZSRR narzucił Chinom traktat, w którym Chiny zobowiązały się przeprowadzić referendum niepodległościowe w celu ostatecznego uregulowania kwestii Mongolii Zewnętrznej. W referendum, które odbyło się we wrześniu 1945 większość mieszkańców odrzuciła projekt autonomii w ramach Chin i opowiedziała się za pełną niepodległością Mongolskiej Republiki Ludowej. 5 stycznia 1946 Republika Chińska oficjalnie uznała niepodległość Mongolskiej Republiki Ludowej, jednak na podstawie zawartych porozumień wciąż nie stanowiła ona podmiotu prawa międzynarodowego.

Po utworzeniu Chińskiej Republiki Ludowej w 1949 rząd Mao Zedonga ponownie uznał Mongolię Zewnętrzną za część Chin. W 1951 wynegocjowano chińsko-radzieckie porozumienie, w którym rząd chiński ostatecznie uznawał niepodległość Mongolii. Rozpoczął się proces uznawania państwowości mongolskiej na arenie międzynarodowej, zwieńczony przyjęciem do ONZ w 1961. Mongolia pozostawała przez cały czas państwem socjalistycznym pod silnym wpływem ZSRR. Lata powojenne w Mongolii wiążą się głównie z jednym nazwiskiem: Jumdżagijn Cedenbal. Był on jednym z najbliższych współpracowników Czojbalsana, a po jego śmierci w styczniu 1952 r. został szefem partii (sprawował także funkcję premiera). Co więcej, wykorzystując krytyczną wobec swojego poprzednika politykę Nikity Chruszczowa w ZSRR, J. Cedenbal potępił niedawne rządy Czojbalsana, a także doprowadził do usunięcia z komitetu partii swoich przeciwników politycznych. Pomimo kolejnych zmian w kierownictwie partii komunistycznej w samym Związku Radzieckim, Cedenbal sprawował pełnię władzy aż do 1984 r. Wówczas to zastąpił go Dżambyn Batmunch, który z kolei odszedł ze stanowiska w 1990 r. – załamanie się bloku państw komunistycznych w Europie oraz zmiany w ZSRR siłą rzeczy wymusiły bowiem i na Mongolii konieczność dostosowania się do nowych okoliczności. Pomimo stosunkowo nielicznej i słabo rozwiniętej opozycji (głównie Mongolska Unia Demokratyczna), udało się dokonać w 1990 r. przełomowych (a co ważne przeprowadzonych pokojowo) zmian politycznych. W połowie marca doszło do przetasowań w łonie rządzącej partii komunistycznej (sekretarzem generalnym został mianowany Gombojawyn Ochirbat). Demokratyzacja państwa rozpoczęła się w 1990 roku, kiedy to Mongolia stała się republiką parlamentarną i przywrócono wolność religijną oraz własność prywatną. Niebawem także nastąpiło przeorientowanie w samym parlamencie – dokonano nowelizacji dotychczasowej konstytucji (nowa zaś została uchwalona 12 lutego 1992 r.). W 1992 r. Mongolię opuściły także ostatnie jednostki wojsk rosyjskich. 

Mongolia widziana z kosmosu

Ekspansja imperium w XIII i XIV wieku

Czyngis-chan

Ustrój polityczny 

Republika od 1924 roku. Obecnie obowiązuje demokratyczna konstytucja z 1992 roku. Głową państwa jest prezydent, wybierany na kadencję czteroletnią w wyborach bezpośrednich. Władza ustawodawcza należy do złożonego z 76 deputowanych Wielkiego Churału Państwowego, wybieranego na czteroletnią kadencję w wyborach powszechnych. Władzę wykonawczą sprawuje rząd z premierem na czele, powoływany przez Churał.

Od 1990 roku w Mongolii obowiązuje system wielopartyjny; największą partią polityczną jest lewicowa Mongolska Partia Ludowo-Rewolucyjna (zał. w 1921 roku); z pozostałych partii liczy się opozycyjna Partia Demokratyczna (zał. w 2000 roku) która niejednokrotnie tworzyła szeroką koalicję parlamentarną z Mongolską Partią Ludowo-Rewolucyjną. Prezydentem kraju od 2009 jest wspólny kandydat sił opozycyjnych. 

Podział administracyjny 

Mongolia jest podzielona na 21 ajmaków oraz 1 miasto wydzielone Ułan Bator

• bajanchongorski 
• bajanolgijski 
• bulgański 
• centralny 
• chentejski 
• chubsugulski 
• darchański 
• dzawchański 
• gobijsko-ałtajski 
• gobijsko-sumberski 
• kobdoski 
• orchoński 
• południowochangajski 
• południowogobijski 
• północnochangajski 
• selengijski 
• suchebatorski 
• środkowogobijski 
• uwski 
• wschodni 
• wschodniogobijski  

Podział Mongolii na ajmaki (zabarwione), miasto stołeczne Ułan Bator jest specjalną jednostką administracyjną.

Gospodarka 

Podstawą gospodarki mongolskiej są: hodowla, węgiel brunatny, miedź i złoża molibdenu oraz fosforytów. Po latach całkowitego, sowieckiego interwencjonizmu państwowego proces transformacji systemowo-gospodarczej na kapitalizm napotyka pewne trudności. Gospodarka jest zdecentralizowana: obecnie jest około 10 tysięcy prywatnych spółek, których działalność nie ogranicza się do Ułan Bator i okolic. Poza stolicą i większymi miastami większość mieszkańców zajmuje się hodowlą i utrzymaniem stadnin koni, bydła, wielbłądów, kóz i owiec. PKB na jednego mieszkańca wynosi już 3300 USD (2008). W ogólnej wartości PKB 20,6% stanowi rolnictwo, 38,4% – przemysł, 41% – usługi.

Tradycyjnie dużą rolę w gospodarce mongolskiej miało łowiectwo, choć stopniowo jego rola się wyraźnie zmniejsza. Najbardziej pospolitą zwierzyną, zwłaszcza w Mongolii wschodniej i centralnej są bobaki (tarbagany) poławiane zarówno dla cenionego mięsa i tłuszczu, jak i dla futra. W 1940 skupiono 968 tys. futerek, w 1950 2,338 mln, w 1960 1,034 mln., w 1970 1,223 mln., a w 1979 837 tys. futerek. Skupuje się także skórki wiewiórek (122 tys. w 1940, 141 tys. w 1960, 36 tys. w 1970 i 15 tys. w 1979) głównie w Mongolii północnej i centralnej, lisów (33 tys. futer w 1964) i wilków (3700 sztuk w 1964. Prowadzone były i są polowania dla turystów zagranicznych na duże mongolskie zwierzęta, jak gazela mongolska, dżejran. Niewielki jest udział hodowli zwierząt futerkowych.

Tajlandia ☺

Tajlandia, Królestwo Tajlandii – państwo w południowo-wschodniej Azji, graniczące z Laosem i Kambodżą na wschodzie, z Malezją na południu oraz z Birmą (Myanmarem). Tajlandia była niegdyś nazywana Syjamem, gdyż była to jej oficjalna nazwa do 11 maja 1949.  

 

Geografia 

Tajlandia jest krajem nizinnym położonym na Półwyspie Indochińskim. W środkowej części znajduje się Nizina Menamu (pow. 100 tys. km²), na północnym wschodzie płytowa równina Korat ograniczona od południa pasmem Dongrak, a od Niziny Menamu górami Thiu Khao Phetchabun. Północną i zachodnią część kraju zajmują młode (mezozoiczne) pasma górskie o przebiegu południkowym: Tanen Taunggyi (Doi Inthanon, 2 595 m n.p.m., najwyższy szczyt Tajlandii) i Doi Luang.

Długość linii brzegowej wynosi ponad 2 600 km. Wybrzeża są nizinne i silnie rozczłonkowane. Największymi wyspami są: Phuket (542 km²) na Morzu Andamańskim, Ko Samui (280 km²) i Phangan (168 km²) w Zatoce Tajlandzkiej. 

Historia 

Pierwsze ślady bytności Homo sapiens na terenach Tajlandii pochodzą sprzed 30 tysięcy lat. Najstarsze znaleziska łupin nasion i plew pochodzą z IX tysiąclecia p.n.e. - znalezione były w jaskiniach północnej Tajlandii - Jaskini Ducha (Tam Phii) położonej na północ od Mae Hong Son oraz jaskini w dolinie Banjan.

Początek historii Tajlandii wiąże się z migracją Tajów z południowo-zachodniej części Chin. Ludność ta dotarła na terytorium obecnego państwa w X–XII wieku. Tajowie opanowali dorzecze Menamu, zasymilowali żyjących tu Khmerów, ulegając jednocześnie wpływom ich kultury i ich religii - buddyzmu. W 1350 założono w dolinie Menamu Ajutthaję, stolicę królestwa. Państwo ze stolicą w Ajutthaji objęło prawie cały Półwysep Indochiński. Okres rozkwitu nastąpił w XV wieku, osłabienie w XVI wieku. W XVI i XVII w. rozpoczęły się kontakty z Europejczykami m.in. Portugalczykami, Hiszpanami, Holendrami i Anglikami. W drugiej połowie XVII wieku Birma zajęła Ajutthaję. W 1782 w południowej Tajlandii generał Czakri ogłosił się królem i założył nową dynastię nazwaną jego imieniem. Państwo stale umacniało się, ale próby powiększenia terytorium zostały zahamowane przez rosnące w tym regionie wpływy brytyjskie i francuskie; W latach 60. XIX wieku tajskie państwo było formalnie niepodległe, ale realnie było uzależnione od państw kolonialnych. Europejczycy odebrali krajowi zwierzchnictwo nad Kambodżą (1867) i Laosem (1893) - Indochiny Francuskie. W początkach XX wieku przeprowadzono reformę; władcy zachowali ustrój absolutystyczny. W 1932 nastąpił wojskowo-cywilny zamach stanu, który doprowadził do ustanowienia monarchii konstytucyjnej, a w 1938 władzę objęło wojsko. Rząd Tajlandii w 1940 zawarł pakt o nieagresji z Japonią, a później sojusz wojskowy i polityczny. Tajlandia brała udział w wojnie przeciw aliantom (tylko teoretycznie). W 1944 odsunięto od władzy rząd popierający Japonię po to, aby nie brać odpowiedzialności za udział w wojnie po stronie państw Osi. Po wojnie utrzymywano przyjazne stosunki z USA, wysłano do Wietnamu oddziały wspomagające wojska amerykańskie. W 1974 Zgromadzenie Narodowe uchwaliło konstytucję, ustanawiającą w Tajlandii demokrację parlamentarną. Konstytucję anulowano w 1977 po kolejnym przewrocie wojskowym. Zgromadzenie uchwaliło nową konstytucję w 1978.

W drugiej połowie 2011 nastąpiła największa od pięćdziesięciu lat powódź w Tajlandii. 

Ustrój polityczny 

Tajlandia jest monarchią konstytucyjną. Na podstawie konstytucji z 1997 (unieważnionej po puczu w 2006 roku) głową państwa jest król (Rama IX Bhumibol Adulyadej, od 1946).

Władza ustawodawcza należy do 2-izbowego Zgromadzenia Narodowego wybieranego w wyborach powszechnych: Izba Reprezentantów (niższa) – 500 członków, na czteroletnią kadencję; Senat (wyższa) – 200 członków, na kadencję sześcioletnią.

Władzę wykonawczą sprawuje rząd z premierem na czele – wyłaniany ze składu Izby Reprezentantów.

Latem 2007 r. przyjęto nową konstytucję w referendum, co umożliwiło przeprowadzenie wyborów parlamentarnych w grudniu 2007 r.

Partie polityczne

Partia dla Tajów (PTP)

Partia Nowych Aspiracji (PNA)

Partia Demokratyczna (PD)

Partia Rozwoju Narodowego (PRN)

Tajska Partia Narodowa (TPN)

Partia Akcji Społecznej (PAS)

Partia Obywateli Tajlandzkich (POT)

Partia Solidarności (PS)

Partia Sprawiedliwości i Wolności (PSW)

Partia Mas (PM)

Liderzy Tajlandii (LT)

Partia Sprawiedliwej Siły (PSS) 

Podział administracyjny 

Administracyjnie kraj dzieli się na 6 regionów (Centralny, Zachodni, Wschodni, Północny, Północno-Wschodni i Południowy) i 76 prowincji (czangwadów): Amnat Charoen, Ang Thong, Buriram, Chachoengsao, Chai Nat, Chaiyaphum, Chanthaburi, Chiang Mai, Chiang Rai, Chon Buri, Chumphon, Kalasin, Kamphaeng Phet, Kanchanaburi, Khon Kaen, Krabi, Krung Thep Mahanakhon (Bangkok), Lampang, Lamphun, Loei, Lop Buri, Mae Hong Son, Maha Sarakham, Mukdahan, Nakhon Nayok, Nakhon Pathom, Nakhon Phanom, Nakhon Ratchasima, Nakhon Sawan, Nakhon Si Thammarat, Nan, Narathiwat, Nong Bua Lamphu, Nong Khai, Nonthaburi, Pathum Thani, Pattani, Phangnga, Phatthalung, Phayao, Phetchabun, Phetchaburi, Phichit, Phitsanulok, Phra Nakhon Si Ayutthaya, Phrae, Phuket, Prachin Buri, Prachuap Khiri Khan, Ranong, Ratchaburi, Rayong, Roi Et, Sa Kaeo, Sakon Nakhon, Samut Prakan, Samut Sakhon, Samut Songkhram, Sara Buri, Satun, Sing Buri, Sisaket, Songkhla, Sukhothai, Suphan Buri, Surat Thani, Surin, Tak, Trang, Trat, Ubon Ratchathani, Udon Thani, Uthai Thani, Uttaradit, Yala, Yasothon.

Ponadto istnieją dwa dystrykty specjalne: Bangkok oraz Pattaya, jednakże ta druga jest również zaliczana do prowincji Chonburi, natomiast Bangkok jest uważany przez niektórych Tajów za oddzielną prowincję. Każda prowincja dzieli się na mniejsze dzielnice, tzw. amphoe, w 2000 było ich 795, oraz 85 "poddzielnic". Bangkok podzielony jest na 50 dzielnic, tzw. khet.

Nazwa każdej z prowincji jest jednocześnie nazwą jej stolicy.

Społeczeństwo 

Zgodnie ze spisem powszechnym 2000 r., ok. 75% społeczeństwa stanowią Tajowie, a 14% – ludność pochodzenia chińskiego. Dość duży odsetek to muzułmańscy Malajowie zamieszkujący głównie południe kraju. Na północy z kolei żyją Szanowie, mówiący językiem pokrewnym północnym dialektom tajskim, ale niezrozumiałym np. w Bangkoku. W ich pobliżu osiedlili się Kajanowie (Padaung), podgrupa Karenów - lud sławny z powodu metalowych obręczy, noszonych przez kobiety na szyi.

Około 2% ludności stanowią tzw. plemiona górskie, podzielone na ok. 20 grup, zachowujące własne zwyczaje, wierzenia, stroje etniczne. Z tego względu stanowią dużą atrakcję turystyczną, przyciągając tysiące turystów nawet w dość odległe zakątki gór. Najważniejsze z tych grup etnicznych to:

Karenowie - najliczniejsze z plemion górskich (ok. 320 tys. osób). Napływają do Tajlandii z Birmy od XVIII w. Posługują się językiem kareńskim, należącym do grupy tybeto-birmańskiej, lecz podzielonym na dwa wzajemnie niezrozumiałe dialekty: sgaw i pwo.

Miao (Hmong) - ok. 120 tys., przybyli w XX w. z Laosu, po wycofaniu wojsk antykomunistycznych z Wietnamu, których byli sojusznikami w Laosie. Ze względu na różnice tradycyjnych strojów wyróżnia się dwie podgrupy - Białych i Niebieskich Hmong. Ok. 4 mln Miao zamieszkuje również chińską prowincję Yunnan.

Lahu - Ok. 70 tys., język z grupy tybeto-birmańskiej. Animizm z elementami mesjanizmu.

Akha - Ok. 50 tys. osób, znani głównie z bogato zdobionych strojów, noszonych również na co dzień. Animiści.

Mien (Yao) - Ok. 40 tys. osób, animizm z wpływami chińskimi. Częsta poligamia.

Lisu - Ok. 30 tys. osób, język z grupy tybeto-birmańskiej, spokrewnieni z Kachinami z północnej Birmy.

Językiem narodowym jest język tajski. 

Zmiany liczby ludności Tajlandii w latach 1961 - 2003

Religia 

• Buddyzm: 94,6%
• Islam: 4,6%
• Protestantyzm: 0,86%
• Katolicyzm: 0,42%
• Świadkowie Jehowy: 0,005%
• Religie chińskie: 0,4% 

Gospodarka 

Około 40% ludności czynnej zawodowo pracuje w rolnictwie, uprawiając ryż, kukurydzę i trzcinę cukrową. Tajlandia eksportuje, głównie do Europy i Ameryki Północnej: ryż, cynę i sprzęt elektrotechniczny. Ważną rolę w gospodarce Tajlandii pełni turystyka. PKB na jednego mieszkańca wynosi około 9638 USD.

Bezrobocie w Tajlandii wynosi około 1%, natomiast wskaźnik nierówności społecznej jest jeden z najwyższych na świecie: 53,6. Średnie dochody w grupie 10% najwięcej zarabiających są ponad 25 razy większe niż średnie dochody w grupie 10% najmniej zarabiających. 

Singapur ☺

Singapur – miasto-państwo położone na południowym krańcu Półwyspu Malajskiego.

Nazwa Singapur pochodzi od dwóch sanskryckich słów: singa (lew) i pura (miasto), stąd niekiedy stosowana nazwa Miasto Lwa.

Wizerunek posągu Merlion jest znanym symbolem Singapuru, używanym do 1997 jako logo przez singapurską izbę turystyki. 

 

Historia 

Singapur został wydzierżawiony w 1819 roku jako placówka handlowa od sułtanatu Johor przez Kompanię Wschodnioindyjską. W 1826 roku Brytyjczycy kupili Singapur od sułtana. Był odtąd wykorzystywany głównie jako brytyjska baza morska. Od 1867 stanowił część brytyjskich kolonii zwanych Straits Settlements.

Po I wojnie światowej Singapur stał się najważniejszą brytyjską bazą wojskową na Dalekim Wschodzie. Zaprojektowany tak, aby mógł oprzeć się atakom morskim, w lutym 1942 został zdobyty przez Japończyków od strony lądu, a następnie był przez nich okupowany do września 1945 roku.

W 1946 Singapur stał się oddzielną kolonią brytyjską, a pełną autonomię uzyskał w 1959. Na czele rządu stanął Lee Kuan Yew. W 1963 Singapur przystąpił do Federacji Malezji, ale już 1965 odłączył się, wnosząc oskarżenia o dyskryminację chińskich członków federacji. Niepodległa Republika Singapuru, należąca do brytyjskiej Wspólnoty Narodów, została utworzona w sierpniu 1965. W tym samym roku Singapur stał się członkiem ONZ.

Partia Akcji Ludowej zdobywała wszystkie miejsca w parlamencie w wyborach 1968-1980. Pod przywództwem Lee Kuan Yewa Singapur szybko się rozwijał jako port przeładunkowy i centrum finansowe dla nowych, produkujących na eksport, gałęzi przemysłu. Dzisiaj jego mieszkańcy cieszą się najwyższym poziomem życia w Azji, poza Japonią i Brunei. Na początku lat 80., w wyniku spowolnienia wzrostu gospodarczego, ujawniła się opozycja wobec reżimu Lee Kuan Yewa, a poparcie dla Partii Akcji Ludowej spadło. W 1984 po raz pierwszy 2 fotele w parlamencie zdobyli deputowani opozycyjni. W wyborach powszechnych w 1988 Partia Akcji Ludowej odniosła zwycięstwo.

W 1990 Lee Kuan Yew ustąpił ze stanowiska premiera, przekazując je swojemu zastępcy Goh Chok Tongowi, ale zachował wysokie stanowisko w gabinecie. W 1992 zrezygnował też z kierowania partią, zastąpił go tam Goh Chok Tong. W 1993 Ong Teng Cheong został wybrany na prezydenta w pierwszych wyborach powszechnych. W 1999 prezydentem został polityk pochodzenia hinduskiego, Sellapan Rama Nathan.

W wyborach do parlamentu w 2001 zwycięstwo odniosła rządząca Partia Akcji Ludowej, na stanowisku premiera został Goh Chok Tong. W tym roku na skutek azjatyckiego kryzysu ekonomicznego rozpoczęła się recesja. W 2004 nowym szefem rządu został Lee Hsien Loong, syn Lee Kuan Yewa. 

Geografia 

Państwo Singapur położone jest na wyspie Singapur o powierzchni 572 km² wraz z grupą otaczających ją wysepek. Powierzchnia lądowa Singapuru ulega stałemu wzrostowi na skutek prac prowadzonych nad pozyskaniem lądu od morza. Są one również źródłem zatargu z sąsiednią Malezją. Z Półwyspem Malajskim wyspa Singapur połączona jest za pomocą nasypu (The Causeway) w północnej części wyspy oraz mostem Tuas Second Link w jej zachodniej części.

Najważniejsze z pozostałych 54 wysp to: Jurong Island, Pulau Tekong, Pulau Ubin i Sentosa.

Wnętrze wyspy Singapur tworzą skały granitowe wzniesione nad najwyższym szczytem kraju Bukit Timah Hill na wysokość jedynie 177 m n.p.m. Jednak na przeważającym obszarze wyspy, a także na pozostałych wyspach, rozciąga się płaska nizina aluwialna.

Singapur obmywają ciepłe wody cieśnin Malakka i Singapurskiej, łączących Morze Andamańskie z Morzem Południowochińskim, oraz cieśniny Johor, która wąskim, zaledwie dwukilometrowym pasem oddziela kraj od Półwyspu Malajskiego. Większość wysp otaczają rafy koralowe.

Dawniej wyspę porastały wilgotne lasy równikowe i zarośla namorzynowe rozciągnięte wzdłuż wybrzeży oraz na brzegach rzek. Wykarczowano je jednak pod zabudowę gwałtownie rozwijającego się miasta-państwa. Współcześnie pozostałości tej naturalnej roślinności zajmują zaledwie 5% powierzchni kraju i w większości są chronione w rezerwatach. Charakterystycznym dla Singapuru zwierzęciem jest makak – małpa wąskonosa. Na wyspach Ubin i Tekong ostoję znalazł największy singapurski ssak – dzika świnia. Ponadto w całym kraju żyje wiele ptaków, gadów (m.in. pytony), ponad 350 gatunków motyli, a w przybrzeżnych wodach liczne gatunki ryb i skorupiaków. 

Podział administracyjny i podział urbanistyczny 

Od 24 listopada 2001, Singapur jest podzielony administracyjnie na 5 regionów :

1. Region Singapur Centralny
2. Region Północno-Wschodni
3. Region Północno-Zachodni
4. Region Południowo-Wschodni
5. Region Południowo-Zachodni

Regiony administracyjne są z kolei podzielone na 55 dzielnic. Każdy region jest prowadzony przez swojego mera i Radę Rozwoju Miejscowego (ang.: Community Development Council). Rady te wszczynają, planują i nadzorują miejscowe przedsięwzięcia mające na celu promocję miejscowej zgody i spójności socjalnej. Ich oficjalne nazwy to:

• Central Singapore Community Development Council
• North East Community Development Council
• North West Community Development Council
• South East Community Development Council
• South West Community Development Council

Oprócz podziału administracyjnego, szeroko stosowany jest podział urbanistyczny na rejony, pierwotnie wdrożony w celu planowania przestrzenno-gospodarczego, lecz obecnie także stosowany w cenzusie i przez inne władze rządowe. Rejony urbanistyczne cieszą się większą popularnością od podziału administracyjnego, i stanowią de facto podział Singapuru. Rejony urbanistyczne Singapuru to :

1. Region Centralny (jasno brązowy),
2. Region Północny (jasno różowy)
3. Region Północno-Wschodni (biało-żółty),
4. Region Wschodni (pomarańczowy),
5. Region Zachodni (beżowy). 

 

Ludność 

Po Monako Singapur jest drugim najgęściej zaludnionym państwem świata (6573 os./km²). Większość z nich zamieszkuje wyspę Singapur, na pozostałych wysepkach mieszka niespełna kilkanaście tysięcy osób.

Liczba ludności (2007): 4,55 miliona mieszkańców.

Singapur jest państwem bardzo zróżnicowanym pod względem etnicznym. Zgodnie z cenzusem przeprowadzonym w 2000 roku, największe grupy etniczne zamieszkujące Singapur mają pochodzenie:

• chińskie: 76,8%,
• malajskie: 13,9%,
• hinduskie: 7,9%,
• inne: 1,4%.

Mówi się tu wieloma językami. Za języki ojczyste uważane są:

• mandaryński: 35%,
• angielski 23%,
• malajski 14,1%,
• hokkien 11,4%,
• kantoński 5,7%,
• teochew 4,9%,
• tamilski 3,2%,
• inne dialekty chińskie: 1,8%,
• inne 0,9%.

Singapur jest również mieszanką wyznaniową. 14,8% stanowią bezwyznaniowcy, a jako główne wyznania można wymienić:

• buddyzm: 42,5%,
• islam: 14,9%,
• chrześcijaństwo: 14,6%
• taoizm: 8,5%,
• hinduizm: 4%,
• inne: 0,7%. 

Wojsko 

Pomimo swoich niewielkich rozmiarów, Singapur ma jedne z najbardziej zaawansowanych sił zbrojnych w Azji Wschodniej. W Singapurze jest obowiązkowy pobór wojskowy. Należy do czołówki azjatyckich sił zbrojnych. Składa się z : Singapurskich Wojsk Lądowych, Marynarki Wojennej i Sił Specjalnych. 

Inne dane 

• Konflikty: spór z Malezją o dostawy wody pitnej do Singapuru, o wyspy: Pedra Branca Island/Pulau Batu Puteh, Middle Rocks i South Ledge, o prace nad pozyskaniem powierzchni lądowej od morza.
• Singapur jest najważniejszym i największym centrum edukacji na wysokim poziomie w Azji południowo-wschodniej (i jednym z najważniejszych w całej Azji jak i na świecie). Poza doskonałymi uniwersytetami państwowymi (znajdującymi się w światowej czołówce), czyli Narodowy Uniwersytet Singapuru, Uniwersytet Technologiczny Nanyang i Singapore Management University, jest też duża liczba szkół specjalistycznych oraz oddziałów uniwersytetów amerykańskich, australijskich i europejskich. Na wszystkich uczelniach językiem wykładowym jest angielski a zajęcia prowadzą profesorowie z całego świata. Bardzo duża jest też liczba studentów przebywających na wymianie.
• Zasoby: ryby, porty głębokowodne, wielki nowoczesny port lotniczy
• PKB: $141.2 miliardów USD
• Wzrost PKB: 7,9%
• PKB na 1 mieszkańca: 31 400 USD
• Inflacja: 1%
• Bezrobocie: 3,1%
• Bardzo rygorystyczny system prawny i skutecznie egzekwowany. Przestępczość jest raczej niespotykana. Karę można zapłacić np. za wyrzucenie papierka na ulicę. Zakazane jest sprowadzanie gumy do żucia, a co dopiero jej żucie. Związane jest to ze zautomatyzowaną linią metra (największe w pełni skomputeryzowane metro na świecie). Ludzie dla żartów zaklejali czujniki przy drzwiach metra, stąd decyzja władz, by zakazać importu gumy do żucia.
• System polityczny pomiędzy autorytaryzmem a demokracją
• Zagrożenia: piractwo morskie, zanieczyszczenie atmosfery spowodowane wielkimi pożarami leśnymi wzniecanymi w celu pozyskania ziemi pod uprawy na sąsiednich wyspach indonezyjskich. 

Dzielnica finansowa w Singapurze